Trương Định (1820-1864)

Ngay từ khi Pháp đánh Gia Định, các lực lượng ứng nghĩa và nhân dân vùng Nam Bộ đã nhanh chóng tập hợp lực lượng để kháng cự. Trước tiên là các lực lượng binh lính ứng nghĩa ngay từ những ngày thành Gia Định bị chiếm giữ như lực lượng của Trần Thiện Chánh, Lê Huy. Sau đó là hình ảnh những người nông dân cùng anh hùng Phan Văn Hớn, Nguyễn Văn Quá với cuộc khởi nghĩa 18 thôn vườn trầu. Cuộc đấu tranh quân sự với quy mô lớn trên vùng rộng có thể của các cuộc khởi nghĩa như Trương Định, Nguyễn Trung Trực, Thủ Khoa Huân.

Trong các cuộc khởi nghĩa, cuộc khởi nghĩa Trương Định là phong trào lớn nhất. Ông đã chiến đấu rất sớm trên mặt trận Gia Định ngay sau khi Pháp chiếm thành. Trương Định từ đầu đã đưa đội nghĩa quân dưới quyền gồm chủ yếu là nông dân đồn điền để phối hợp cùng quân đội chính quy của triều đình. Sự chiến dấu anh dũng của Trương Định đã thúc đẩy và quy tụ quân lính và nhân dân khắp Nam Bộ. Khi Đại đồn Chí Hoà thất thủ, Trương Định đưa nghĩa quân về hoạt động ở Gò Công để tiếp tục chiến đấu. Tại đây, ông đã phát triển lực lượng, chiêu mộ thêm binh sĩ, tập hợp lương thực, vũ khí và đánh thắng nhiều trận. Địa bàn hoạt động mở rộng không chỉ là Gò Công mà còn đến Tân An, Mỹ Tho, Chợ Lớn… với sự liên lạc liên lạc với các lực lượng nghĩa quân khác.

Sau khi ký Hiệp ước Nhâm Tuất, Triều đình yêu cầu các lực lượng nghĩa quân ở Nam Bộ giải tán. Trương Định đã kháng lệnh và tiếp tục lãnh đạo nghĩa quân chống Pháp. Người dân khắp nơi đã suy tôn ông là “Bình Tây đại nguyên soái”. Cuộc khởi nghĩa của Trương Định giành được nhiều thắng lợi trước khi bị thất bại khi Pháp thực hiện cuộc tấn công quyết định vào Gò Công năm 1864.

(Nguồn tổng hợp, hình: Đọc một hơi Lịch sử Sài Gòn – Thành phố Hồ Chí Minh do Diệp Xương Vĩ vẽ phục dựng)