Nguyễn Tri Phương: Biểu Tượng Kháng Pháp Kiên Cường Thuở Đầu tại Gia Định

Thống đốc quân vụ Gia Định năm 1860, chỉ huy quân sự xây dựng tuyến phòng thủ và đại đồn Chí Hòa để chống lại quân xâm lược Pháp. Tuy nhiên, đồn đã nhanh chóng thất thủ năm 1861.

Đọc

Trong giai đoạn đầu của cuộc xâm lược Việt Nam của thực dân Pháp, khi những nỗ lực kháng cự của triều đình nhà Nguyễn còn nhiều hạn chế và vấp phải không ít thất bại, hình ảnh những nhà lãnh đạo quân sự tài ba, kiên trung đã trở thành biểu tượng cho tinh thần yêu nước và ý chí quật cường của dân tộc. Một trong những nhân vật tiêu biểu cho giai đoạn lịch sử đầy khó khăn này chính là Nguyễn Tri Phương, đặc biệt qua những đóng góp của ông trong việc tổ chức kháng cự tại vùng đất Gia Định.

Năm 1858, Pháp nổ súng tấn công Đà Nẵng, mở đầu quá trình xâm lược Việt Nam. Tuy nhiên, vấp phải sự kháng cự mạnh mẽ, quân Pháp đã chuyển hướng tấn công vào Sài Gòn – Gia Định, một trung tâm kinh tế và chính trị quan trọng ở Nam Kỳ. Ngày 17 tháng 2 năm 1859, thành Gia Định thất thủ một cách bất ngờ. Tướng trấn giữ thành là Võ Duy Ninh đã cho quân lính rút lui và sau đó tự vẫn để thể hiện trách nhiệm với đất nước. Sự kiện này giáng một đòn mạnh vào tinh thần kháng chiến của quân dân ta, đồng thời mở ra một thời kỳ mới đầy thách thức khi quân xâm lược từng bước thiết lập sự cai trị tại vùng đất này.

Trong bối cảnh đó, triều đình nhà Nguyễn đã nhận thấy sự cần thiết phải có một người chỉ huy quân sự tài năng và quyết đoán để vực dậy tinh thần chiến đấu và tổ chức kháng cự tại Gia Định. Năm 1860, Nguyễn Tri Phương đã được cử vào Gia Định với chức Thống đốc quân vụ, mang trên vai trọng trách nặng nề là chỉ huy quân sự chống lại quân xâm lược. Với kinh nghiệm và uy tín của mình, Nguyễn Tri Phương nhanh chóng bắt tay vào việc xem xét tình hình và nhận thấy rõ những khó khăn, thách thức trước mắt. Tuy nhiên, với tinh thần yêu nước sâu sắc và ý chí quật cường, ông đã quyết tâm xây dựng tuyến phòng thủ vững chắc để ngăn chặn bước tiến của quân xâm lược.

Nhận thấy địa hình sông ngòi chằng chịt của vùng đất Gia Định là một lợi thế trong việc phòng thủ, Nguyễn Tri Phương đã chủ trương dựa vào các đường sông để vừa tổ chức kháng cự, tiêu hao lực lượng địch, vừa xây dựng hệ thống đồn lũy kiên cố để bảo vệ các khu vực trọng yếu xung quanh Sài Gòn. Điểm nổi bật trong kế hoạch phòng thủ của ông chính là việc xây dựng đại đồn Chí Hòa (hay còn gọi là Kỳ Hòa), một công trình quân sự có quy mô lớn với chiều dài lên đến hơn 15 kilômét. Đại đồn Chí Hòa được thiết kế như một hệ thống tuyến phòng thủ điển hình, bao gồm nhiều lớp công sự, hào lũy, được bố trí một cách khoa học và có tính liên hoàn, nhằm tạo thành một bức tường thành vững chắc bảo vệ trung tâm Sài Gòn. Sự ra đời của đại đồn Chí Hòa đã thể hiện tầm nhìn chiến lược quân sự và năng lực chỉ huy quân sự của Nguyễn Tri Phương, đồng thời là minh chứng cho quyết tâm kháng chiến của quân dân Gia Định.

Tuy nhiên, tình hình chiến sự diễn biến hết sức phức tạp. Sau khi củng cố lực lượng và ổn định tình hình ở các khu vực khác, quân xâm lược đã tiến hành cuộc tấn công Sài Gòn lần thứ hai vào tháng 2 năm 1861. Với ưu thế về vũ khí và chiến thuật, quân xâm lược đã tập trung hỏa lực tấn công vào đại đồn Chí Hòa. Mặc dù quân ta đã chiến đấu dũng cảm và kiên cường, nhưng do sự chênh lệch về lực lượng và trang bị, đại đồn Chí Hòa đã nhanh chóng thất thủ chỉ sau chưa đầy nửa ngày giao tranh. Sự kiện này là một tổn thất lớn đối với lực lượng kháng chiến, và Gia Định một lần nữa rơi vào tay quân xâm lược, tạo điều kiện cho chúng mở rộng xâm chiếm ra khắp các tỉnh thành khác ở Nam Kỳ.

Sau thất thủ tại Chí Hòa, triều đình nhà Nguyễn đã không tránh khỏi việc trách phạt các tướng lĩnh chỉ huy quân sự, trong đó có Nguyễn Tri Phương. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhìn nhận là, trong bối cảnh khó khăn và sự bất ngờ trước sức mạnh của quân xâm lược, những nỗ lực của Nguyễn Tri Phương trong việc xây dựng tuyến phòng thủ và đại đồn Chí Hòa đã thể hiện một tinh thần yêu nước mạnh mẽ và một ý chí quật cường bảo vệ đất nước. Dù không thể ngăn chặn được bước tiến của quân xâm lược, nhưng những hành động của ông đã góp phần khơi dậy và củng cố tinh thần yêu nước trong nhân dân, đặt nền móng cho những cuộc kháng chiến lâu dài và gian khổ sau này.

Một Hơi

Trong lịch sử Sài Gòn – Gia Định, Nguyễn Tri Phương không chỉ là một vị tướng chỉ huy quân sự mà còn là một biểu tượng của lòng trung kiên và tinh thần bất khuất trước kẻ thù. Dù cuối cùng không thể trấn giữ thành, nhưng những nỗ lực và sự hy sinh của ông đã trở thành một phần quan trọng trong trang sử hào hùng của dân tộc, nhắc nhở các thế hệ sau về truyền thống yêu nước và ý chí quật cường đấu tranh cho độc lập, tự do. Tên tuổi và những đóng góp của Nguyễn Tri Phương vẫn mãi được người dân Việt Nam trân trọng và ghi nhớ.

Tiếp theo

Bạn đọc có thể quay lại với cuốn sách Đọc Một Hơi – Lịch sử Sài Gòn – thành phố Hồ Chí Minh và tìm hiểu thêm về những yếu tố dẫn đến thất bại của đại đồn Chí Hòa hay so sánh chiến lược kháng chiến của Nguyễn Tri Phương với các lãnh đạo khác trong giai đoạn này.