Anh hùng Lao động, người có vai trò quan trọng trong việc “xé rào” cơ chế thu mua lúa ở Thành phố Hồ Chí Minh vào cuối thập niên 1970, giải quyết vấn đề lương thực cấp bách.
Đọc
Bà Nguyễn Thị Ráo, thường được biết đến với tên gọi Ba Thi, là một nhân vật tiêu biểu trong giai đoạn Thành phố Hồ Chí Minh và cả nước nói chung bắt đầu quá trình đổi mới kinh tế vào cuối những năm 1970 và đầu những năm 1980. Vai trò và những hành động của bà không chỉ giải quyết những khó khăn kinh tế cấp bách của Thành phố mà còn thể hiện tinh thần dám nghĩ, dám làm, đi trước đón đầu, góp phần “tháo gỡ” những rào cản của cơ chế kế hoạch hóa tập trung, mở đường cho những thay đổi quan trọng trong chính sách kinh tế của Việt Nam.
Bối cảnh kinh tế khó khăn và sự xuất hiện của “phá rào”
Sau năm 1975, Thành phố Hồ Chí Minh, dù là một trung tâm kinh tế lớn, vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình xây dựng và phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Cơ chế kế hoạch hóa tập trung, với những quy định về giá cả và phân phối, lưu thông hàng hóa, đã bộc lộ nhiều bất cập, gây ra tình trạng khủng hoảng kinh tế – xã hội vào cuối thập niên 1970. Trong bối cảnh đó, tại nhiều địa phương, đã xuất hiện những hiện tượng “phá rào”, “xé rào” nhằm tìm kiếm những giải pháp linh hoạt hơn để giải quyết những khó khăn thực tế. Thành phố Hồ Chí Minh cũng không nằm ngoài xu hướng này, với sự xuất hiện của các “kế hoạch B”, thử nghiệm “kế hoạch ba phần” và chủ trương “hàng đổi hàng”.
Vai trò tiên phong của Tổ Công tác Ba Thi
Trong bối cảnh đó, bà Ba Thi, thuộc Sở Lương thực Thành phố Hồ Chí Minh, đã đóng một vai trò đặc biệt quan trọng trong việc “phá rào” cơ chế để giải quyết vấn đề lương thực của Thành phố. Vào năm 1979, khi dự trữ gạo của Thành phố gần như cạn kiệt, bà Ba Thi đã nhận được một “lệnh” đặc biệt để “đi chui” xuống các tỉnh miền Tây thu mua lúa gạo bằng tiền của Thành phố theo giá thỏa thuận (giá chợ) với nông dân.
Hành động này của bà Ba Thi đã vi phạm nghiêm trọng hai quy định then chốt của cơ chế kế hoạch hóa lúc bấy giờ:
- Địa phương không được tự chủ tổ chức mua bán hàng hóa: Mọi hoạt động mua bán lớn đều phải thông qua kế hoạch và sự điều phối của nhà nước trung ương. Việc bà Ba Thi tự ý xuống miền Tây thu mua lúa đã đi ngược lại quy định này.
- Giá cả phải theo quy định của nhà nước, không được phép thỏa thuận riêng: Cơ chế giá cả tập trung quy định mức giá cố định cho các mặt hàng thiết yếu. Việc bà Ba Thi mua lúa theo giá thị trường thỏa thuận với nông dân đã phá vỡ nguyên tắc này.
Những khó khăn và sự “bảo trợ” quan trọng
Không chỉ đối mặt với những rào cản về cơ chế, Tổ Công tác Ba Thi còn gặp phải nhiều khó khăn thực tế trong quá trình thu mua và vận chuyển lúa về Thành phố. Việc di chuyển qua nhiều trạm canh gác với số lượng lớn lúa mua “ngoài luồng” là một thách thức không nhỏ. Tuy nhiên, hoạt động của Tổ Công tác Ba Thi đã diễn ra liên tục từ năm 1979 đến năm 1982 dưới sự “bảo trợ” của ông Võ Văn Kiệt, khi đó là Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh. Sự ủng hộ mạnh mẽ từ lãnh đạo cao nhất của Thành phố đã tạo điều kiện thuận lợi cho bà Ba Thi và tổ công tác của mình hoàn thành nhiệm vụ, mang lại nguồn lương thực quan trọng, giải quyết tình thế cấp bách cho người dân Thành phố.
Sự ghi nhận và vinh danh
Những nỗ lực và đóng góp to lớn của bà Ba Thi đã không chỉ giúp Thành phố vượt qua khó khăn về lương thực mà còn thể hiện một hướng đi mới, một cách tiếp cận thực tế và linh hoạt hơn trong quản lý kinh tế. Đến năm 1985, trước khi Trung ương chính thức tiến hành công cuộc đổi mới đất nước, cách làm “xé rào” của Thành phố Hồ Chí Minh, tiêu biểu là hoạt động của bà Ba Thi, đã được ghi nhận. Bà Nguyễn Thị Ráo (Ba Thi) đã vinh dự được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động, trở thành biểu tượng cho tinh thần dám đổi mới, sáng tạo vì lợi ích chung của cộng đồng.
Một Hơi
Hành động “xé rào” của bà Ba Thi không chỉ đơn thuần là một giải pháp tình thế để giải quyết vấn đề lương thực. Nó còn mang ý nghĩa sâu sắc hơn về sự trăn trở, tìm tòi của những người lãnh đạo và người dân Thành phố Hồ Chí Minh trước những bất cập của cơ chế cũ. Sự thành công của Tổ Công tác Ba Thi đã góp phần khẳng định rằng việc mạnh dạn thay đổi những quy định không còn phù hợp với thực tiễn, tạo không gian cho sự năng động và sáng tạo của các địa phương là yếu tố then chốt để vượt qua khó khăn và thúc đẩy sự phát triển kinh tế.
Câu chuyện về bà Ba Thi và tinh thần “xé rào” của Thành phố Hồ Chí Minh trong những năm đầu đổi mới là một minh chứng sinh động cho sự nhạy bén, năng động và tinh thần dám nghĩ, dám làm của người dân và lãnh đạo Thành phố. Nó cũng là một bài học quý giá về sự cần thiết của việc tôn trọng thực tiễn, lắng nghe tiếng nói của cuộc sống và mạnh dạn đổi mới để đáp ứng những yêu cầu phát triển của đất nước. Bà Ba Thi không chỉ là một Anh hùng Lao động mà còn là một biểu tượng của giai đoạn chuyển mình quan trọng trong lịch sử kinh tế Việt Nam.
Tiếp theo
Bạn đọc có thể quay lại với cuốn sách Đọc Một Hơi – Lịch sử Sài Gòn – thành phố Hồ Chí Minh và đi sâu hơn vào bối cảnh kinh tế – xã hội của Việt Nam vào cuối thập niên 1970 để hiểu rõ hơn về những khó khăn mà bà Ba Thi và chính quyền Thành phố phải đối mặt. Bạn sẽ tìm thấy về những cá nhân khác cũng có tinh thần “phá rào” tương tự trong thời kỳ đổi mới.
