Nguyễn Đình Chiểu

Dù là nơi đầu tiên nằm dưới sự cai trị của thực dân Pháp, nhưng thậm chí là ngay khi cuộc chiến còn đang diễn ra thì Sài Gòn đã trở thành một minh chứng cho tinh thần chống Pháp kiên cường của người Việt buổi đầu. Từ nơi đây, tư tưởng và hành động đấu tranh nhanh chóng lan rộng, hiện diện với nhiều lĩnh vực, hình thức khác nhau. Trong đó, trên lĩnh vực văn học, thơ ca, hò vè, người dân đã bộc lộ tinh thần chống Pháp một cách mạnh mẽ, quyết liệt ngay trong đời sống hàng ngày. Tinh thần này còn trở thành một phong trào độc đáo là phong trào tị địa. Người dân chủ động rời bỏ nơi đã bị Pháp chiếm đóng, không hợp tác, không mua bán, không hỗ trợ quân Pháp.

Nhiều nhân sĩ cũng thực hiện phong trào chống Pháp trên tinh thần đó. Tiêu biểu như Nguyễn Đình Chiểu, dù mắt ông đã bị mù vì số phận nghiệt ngã đến với mình nhưng ông đã luôn giữ vững tinh thần chống Pháp một cách quyết liệt bằng cả cuộc đời, con người và thơ ca của mình. Nguyễn Đình Chiểu đã thực hiện cuộc tị địa của riêng mình khi rời Gia Địnn về Ba Tri (Bến Tre). Tinh thần chống Pháp của ông thể hiện rõ nét trong các sáng tác thơ văn và được đông đảo người dân truyền tụng, “thà đuôi mà giữ đạo nhà, còn hơn có mắt ông cha không thờ” hay “chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm, đâm mấy thằng gian bút chẳng tà”. Bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu là lòng thương xót đồng bào nghĩa sĩ Nam Bộ và cũng là sự phản ánh tinh thần anh dũng của người dân: “Nào sợ thằng Tây bắn đạn nhỏ, đạn to, xô cửa xông vào, liều mình như chẳng có. Kẻ đâm ngang, người chém ngược, làm cho mã tà, ma ní hồn kinh; Bọn hè trước, lũ ó sau, trối kệ tàu thiếc, tàu đồng súng nổ. Ôi!”.

Năm 2022, nhân kỷ niệm 200 năm năm sinh của Nguyễn Đình Chiểu, UNESCO đã đưa ông vào danh sách tổ chức kỷ niệm các danh nhân văn hoá tiêu biểu trên thế giới.

(Nguồn tổng hợp, hình: Đọc một hơi Lịch sử Sài Gòn – Thành phố Hồ Chí Minh do Diệp Xương Vĩ vẽ phục dựng)